Frij Fryslân, geworteld in het verleden, opnieuw bezieling gegeven
Kienhout: erfgoed van de natuur
Kienhout is een getuigenis uit een ver verleden. Het is erfgoed van de natuur, afkomstig van in het veen verdronken oerbossen. De bomen werden door mos overgroeid, en in de loop van 6000 jaar met veen bedekt. Zachte delen vergingen, en alleen de harde delen van de kolossale bomen bleven over. Door turfwinning, bodemdaling en landontginning voor landbouw kwam het hout aan de oppervlakte. Nu is dit unieke materiaal bijna overal verdwenen.
Kunstenaar Gerard Dijkstra zwierf als kind regelmatig met zijn ouders en broertje door de bossen en duinen van Soest. Vaak kwam hij de mooiste figuren tegen in boomwortels. Tegen de tijd dat hij met zo'n stronk thuis kwam, had hij er hele verhalen omheen verzonnen. Met hamer en beitel ging hij dan op ontdekkingstocht om dat wezen tot uitdrukking te brengen. Zijn enthousiasme bleef en inspiratie vond hij overal waar bomen en hun wortels en stronken zijn. Inspiratie vindt hij in de Japanse visie op natuur en kunst, "wabi sabi" genaamd. Dat omhelst de perfectie van organische vormen met een scheurtje of deukje, die juist iets toevoegen aan een object in plaats van eraan af te doen. In kienhout vond hij daarbij een geweldig inspirerend oermateriaal. Zijn leermeester om dit fascinerende materiaal te leren bewerken was en is Pieter Koning in Ierland (www.pietkoning.com), bij wie Gerard jaarlijks een poos verbleef.
Gerard is in Nederland één van de weinige kunstenaars die met dit materiaal werkt. Hij maakt zijn unieke beelden van kienhout uit het stroomdal van het Ald djip in de omgeving van Nij Beets (Friesland). Het meest voorkomend in deze omgeving zijn kienhout van eik en grove den.
Zijn beelden roepen veelal direct tastbare gevoelens van oerkracht, puurheid en herkenning op, en brengen de fantasie op dreef door hun organische vormen. Zo komt hij tot zijn uitspraak:
'Geworteld in het verleden opnieuw bezieling gegeven.’
Frij Fryslân
Schuin tegenover de plek waar Gerard beeldhouwt bevond zich van 1903-1908 de kolonie 'Frij Fryslân'. Het was één van de koloniën die werden opgericht door de arts en schrijver Frederik van Eeden (schrijver van o.a. 'De Kleine Johannes' en 'Van de Koele Meren des Doods').
Rond 1900 fietste Van Eeden regelmatig door Friesland, om zijn ideeën over Gemeenschappelijk Grondbezit uit te dragen. Dat gedachtengoed werd ook verspreid vanuit Gerards huis, van waaruit de pamfletten werden rondgebracht. Het idee was, de veenarbeiders vrij te maken van de veenbazen. Door samenwerking zou er met werkdagen van 'slechts' 8 uren genoeg te eten en inkomen zijn voor iedereen. Een ideaal, waarvoor Van Eeden -zoals hij schreef in zijn dagboeken- leed in 'luizige bedsteden', maar waardoor hij ook in vervoering kon raken.
Het perceel waar Frij Fryslân gevestigd werd was drassig en de grond van slechte kwaliteit. De turf die voor het inkomen van de kolonisten moest zorgen was ook niet al te best. De kolonie bleek ook door andere factoren uiteindelijk niet levensvatbaar.
Een eeuw later was er van de plaats waar de kolonie bestaan had niets meer te zien. De naam 'Frij Fryslân' was gedurende een aantal decennia nog zichtbaar geweest op de gevel van de boerderij die er later was gebouwd. Die naam was voor het gemak door buurman Bouke overgeschilderd. Dat was praktischer dan om alle letters heen te moeten schilderen. Volgens een Drachtster Courant uit 1960 was de benaming Fry Fryslân toen al niet meer in gebruik.
Om de naam en het gedachtegoed aan de vergetelheid te onttrekken werd in 2001 de naam 'Frij Fryslân' gekozen.
De vader van Frederik van Eeden was de botanicus F.W. van Eeden. Hij was een pionier van de Nederlandse natuurbescherming. Hij hield in zijn boek 'Onkruid' (1886) al een pleidooi om natuurgebieden te beschermen. Dat idee is nog steeds actueel. Frij Fryslân is gelegen in het Natuurnetwerk Nederland (NNN). De bestaande en nieuw aan te leggen natuurgebieden die deel uitmaken van het NNN helpen voorkomen dat planten en dieren in geïsoleerde gebieden uitsterven en dat natuurgebieden hun waarde verliezen. Het Natuurnetwerk kan worden gezien als de ruggengraat van de Nederlandse natuur. Frij Fryslân draagt daar graag een steentje aan bij.